اندیس ها و شاخص های پژوهش علمی

شاخص علمی، تعریف، اهمیت و ضرورت
کیفیت علمی، در ذات خود قابل بیان توسط هیچ اندیسی نیست. هر اندیسی سعی در کمی سازی این کیفیت دارد و تنها می تواند از پنجره محدودی به این موضوع کیفی بنگرد. اما به هر حال ما در دنیای پیچیده و متنوع امروزی ناگزیر به مراجعه به این بیانات کمی از این هویت کیفی هستیم. اندیس های علمی-پژوهشی نشان می دهند (تلاش می کنند تا نشان دهند) که یک اثر پژوهشی (یا یک پژوهشگر) تا چه میزان موفق بوده است. این که این بیان تا چه حدی درست باشد، بسته به کیفیت اندیس و موضوع جامعه علمی مورد بررسی دارد.
 
تعداد انتشارات علمی
اولین سوالی که چند سال پیش در برخورد با یک پژوهشگر می شد، پرسیدن در مورد تعداد مقالات علمی بود. به هر حال وقتی در جامعه مورد بررسی با تعداد انگشت شماری پژوهشگر مواجهیم که تعداد بسیار محدودی کار پژوهشی منتشر کرده اند، صرف داشتن یک مقاله و در مرحله بعد تعداد این داشته ها مهم می شود. یادم نمی رود که سال 84 با کلی بدرقه و ... با دوستان از تبریز برای ارائه یک مقاله کنفرانس دانشجویی راهی کرمان شدیم. شما فقط روی نقشه تبریز و کرمان را پیدا کنید و به مسیر طی شده توجه کنید. :) نزدیک 15 نفر هم کلاسی از تبریز با اتوبوس به تهران رفتیم و تا عصر معطل خیابان های تهران بودیم تا زمان قطار برسد و بعد ما بعد از 30 ساعت از مبدأ (تبریز) به مقصد (تهران) برسیم برای چه؟ برای ارائه یک مقاله دانشجویی به خیل عظیم مشتاقانی از از جای جای این سرزمین پهناور به هر روشی خود را به کرمان رسانده اند تا ببینید ما چگونه با کنترل کننده PWM برای یک موتور، دنیای علم را تکان داده ایم.
 
مقاله آی اس آی (ISI)
کمی که گذشت، هم در بعد خرد (از دید پژوهشگر) و هم در بعد کلان (از دید سیاست علمی کلان کشور)، نیاز می شود که صرف تعداد انتشار مطرح نباشد و در سلسله هرم مازلو پژوهش، نیاز به کیفیت احساس می شود. برای همین ارائه مقاله در مجلات آی اس آی (ISI) مد نظر قرار می گیرد. بنابراین دانشجویانی که مرحله قبل نیاز پژوهشی (تعداد انتشار) را ارضا می کنند، وارد این اندیس دهی می شوند و فکر و ذکرشان ارائه مقاله با اندیس آی اس آی می شود. کم کم ضریب تاثیر (Impact Factor) مجله نیز مهم می شود. این ضریب نشان می دهد که این مجله تا چه میزانی مورد استناد مجلات دیگر می باشد. کارهای موفق تر علمی، در مجلات با ضریب تاثیر بالاتر، منتشر می شوند و بقیه و نیز آنهایی که تازه مرحله قبل را رد کرده اند، با مجلات با ضرایب تاثیر پایین، کار خود را جلو می برند.
 
ارزش علمی مجله محور، ارزش علمی مقاله محور
کمی می گذرد و تعداد زیادی پژوشگر تلاشگر، مقالات بسیاری را در مجلات مختلف آی اس آی چاپ می کنند. دیگر صرف تعداد مقالات آی اس آی و حتی اشاره به ضریب تاثیر مجله، توانایی تفکیک کیفیت چندانی ندارد. در این مرحله به جای ارزش علمی مجله محور، ارزش علمی مقاله محور مطرح می شود. یعنی اینکه مستقل از محل انتشار، خودِ کار چقدر مهم و قابل استناد علمی است و مورد توجه افراد دیگر در جامعه علمی قرار گرفته است.

مجلات معتبر لاتین در حوزه مالی (ISI)

یکی از دغدغه های همیشگی محققین،‏ یافتن مجله‌ای معتبر برای ارائه یافته‌های تحقیقی خود و مقایسه با کارهای دیگر محققین در حیطه تخصصی خود می باشد. این مشکل وقتی شدیدتر می شود که زبان مادری محقق،‏ زبانی غیر از انگلیسی باشد زیرا برای بازخورد بهتر از نتیجه تحقیق،‏ باید مقاله در بین متخصصین دنیا ارائه شود تا مورد نقد قرار گرفته و در پیشبرد علم مؤثر واقع شود.

محققین کشور نیز در راستای معرفی دستاوردهای علمی کشور به دیگر کشورها،‏ علاقه زیادی به ارائه مقاله‌های خود به زبان انگلیسی در مجلات لاتین دارند. نکته‌ای که وجود دارد این است که با توجه به افزایش تعداد دانشجویان و اساتید در جهان،‏ تعداد مجلات غیرمعتبر نیز افزایش یافته و چه بسا هدف اکثر آن‌ها فقط کلاهبرداری با نام‌های جعلی می‌باشند. لذا اولین سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که چگونه مجلات معتبر را شناسایی کنیم؟ شاخص‌های ارزیابی مجله‌ها کدامند؟ فهرست مجله‌های معتبر را از چه سایتی می‌توان دریافت کرد؟ آیا روشی برای ارزیابی محققین هم رشته خود وجود دارد؟

برای مطالعه بیشتر در زمینه انتخاب مجلات بهتر فایل زیر را دانلود کنید:
فایل مقاله : [دریافت (121.8 kB)] 

دانستنی های پیرامون بیان مسأله درپژوهش

    ملاک های انتخاب مسئله تحقیق:

گزینش مسئله پژوهش بستگی به ذوق،سلیقه،علاقه زمینه تخصصی و تجارب شخصی پژوهشگر داردمهمترین عاملی که در انتخاب مسئله پژوهش نقش اساسی دارد تمایلات و ارزش های معنوی خود پژوهشگر است.

    ویژگی های مسأله پژوهش:مسئله پژوهش.....

    باید رابطه بین دو یا چند متغیر را مورد پرسش قرار دهد

    باید روشن و بدون ابهام باشد و به صورت یک پرسش بیان شود

    باید حل شدنی و ازطریق روش های تجربی قا بل آزمایش باشد

    نباید نمایشگر یک موضوع اخلاقی باشد یا مسئل اخلاقی تولید کند

    باید یک دامنه محدود داشته باشد.

    ابعاد مسئله:در ابعاد مسئله باید به شناسایی مشکل،اهمیت مشکل،ضرورت مشکل،حدود و عوارض مشکل پرداخت . به عبارت دیگر ابعاد مسئله را باید مشخص نمود تا.....

      منجربه شناسایی مشکل شود

    اهمیت مشکل را مبرهن سازد

    ضرورت مشکل اشکار سازد

    بر اساس بتوان مشکلات مرتبط با مشکل اصلی را شناسایی و تفکیک نمود

    حدود مشکل(مرزبندی مشکل) شناسایی شود

    تا عوارض مشکل باز خوانی شود

    افراط و تفریط در مسئله:

اگر مسئله خیلی کلی باشد معمولا آنقدر مهم می شود که  نمی توان آن را آزمود و از نظر علمی وجاهت بررسی ندارد هر چند ممکن است خواندن آن جالب باشد.از طرفی تعریف نباید بیش از اندازه اختصاصی و باریک شود که اهمیت خود را از دست بدهد و این کار به بهای مبتذل شدن آنها منتهی شود باشد  در هر صورت هرچه مسائل یا فرضیه اختصاصی تر باشند ازمون پذیری آن ها روشن تر خواهد بود. بنا بر این باید بین اختصاصی بودن و کلیت به گونه ای مصالحه ایجاد نمود و این به تجربه پژوهشگر و مطالعه منتقدانه از مسائل تحقیقی بستگی دارد.

چیستی و چرایی نمونه آماری در تحقیق

تعریف نمونه گیری :

نمونه گیری فرآیند انتخاب مشاهده ها و تعمیم نتایج مشاهده به کل جمعیت است.

دلایل نمونه گیری :

 -صرفه جویی در وقت، انرژی و هزینه.

 -جلوگیری از افزایش احتمال اشتباهات از قبیل اشتباهات پرسشگر و نیافتن پاسخگویان.

- نتیجه نمونه گیری به شرط رعایت اصول و ضوابط آن ، با نتایج همه پرسی ( سرشماری) یکی است.

 تعیین حجم نمونه

هر چه حجم یا اندازه نمونه بزرگتر باشد میزان اشتباهات در نتیجه گیری کم می شود و بر عکس هر چه تعداد نمونه محدود باشد مقدار اشتباهات زیادتر است٬ بنابراین زمانی که محقق سطح بالاتری از اطمینان یا معنی دار بودن آماری را ملاک ارزیابی اطلاعات تحقیق خود قرار می دهد لازم است حجم نمونه او بزرگتر انتخاب شود.

لذا اگر هر عضو در جامعه مادر دقیقاً مشابه عضو دیگر باشد آنگاه انتخاب نمونه ای با حجم یک عضو هم کافی است. حجم نمونه باید به اندازه ای باشد که نتایج حاصل عیناً با نتایج همان مطالعه در جامعه ای که نمونه از آن انتخاب شده است برابر باشد.

 اصطلاحات نمونه گیری :

فصل دوم تحقیق(ادبیات تحقیق)

چرا باید پیشینه مربوط به موضوع تحقیق را مطالعه نمود؟(اهمیت و فوائد مطالعه پیشینه تحقیق)

    باید پیشینه موضوع تحقیق دقیقا مورد بررسی قرار گیرد زیرا ما در انجام یک پژوهش علمی نیازداریم به:

    ارتباط دادن تحقیق با مطا لعه هایی که در همان زمینه توسط دیگران انجام یافته است

      توجه به جنبه هایی که پژوهشهای قبلی به آن توجه نکرده اند (توجه به جنبه های جدید و نوآوری وتکاملی پژوهش )

    باز خوانی و استفاده ازروشهای موفق پژوهش های قبلی وپرهیز ازتکرارشکستهای گذشته

    پرهیز ازدوباره کاری وتکرار تحقیق های قبلی

    یافته های پژوهش های قبلی در زمینه موضوع مورد تحقیق

چرا باید منابع مربوط به موضوع تحقیق را مورد مطالعه قرار داد؟(اهمیت و فوائد مطالعه منابع)

    این مطالعه موجب طرح بهتر مسئله و کسب نتایج با اهمیت و معنادار می شود

    موجب محدود کردن مسئله تحقیق و بهتر نعریف کردن آن آن می شود

    موجب پیدا کردن روش های جدید برای بررسی و مطالعه موضوع مورد نظر می شود

    موجب اجتناب از بکار بردن روش های بی نتیجه می شود

    در ارائه پیشنهاد برای ادامه تحقیقات در آینده توسط دیگران کمک شایانی می کند

فرایند بررسی پیشینه تحقیق:

    مشخص کردن واژگان کلیدی مرتبط با مسأله تحیق

    جستجوی منابع اطلاعاتی با کمک گرفتن از واژگان کلیدی

    یافتن عنوان مقاله های مرتبط با موضوع تحقیق

    جایابی نسخه های از مقاله های مورد نظر

    گزینش مقاله مرتبط

    طبقه بندی  مقاله ها

    تهیه چکیده

منابع پیشینه تحقیق: منابع پیشینه تحقیق عبارتند از:

چگونه پایان نامه بنویسیم؟

ب-فصل دوم پایان نامه: Review and Litrature یا ادبیات و پیشینه تحقیق

1. مقدمه : معرفی محتوای فصل

2. مبانی نظری: نطریه های مرتبط با موضوع و قابل بحث در فصل پنج (در تعدادی معدودی از دانشگاه ها مبانی نظری در فصل یک ارایه می شود)

3. پیشینه تحقیق: تحقیقات داخلی و خارجی مرتبط با موضوع

4. جمع بندی کلی: جمع بندی از مجموع ادبیات پیشینه

پ-نگارش فصل سوم پایان نامه: Resarch Methodology یا روش شناسی تحقیق

1. مقدمه: معرفی محتوای فصل

2. روش و طرح کلی تحقیق: اشاره به روش تحقیق از ابعاد هدف، محیط اجرا، استراتژی و مسیراجرا

3. جامعه آماری: معرفی جامعه آماری

4. نمونه آماری و روش نمونه گیری: بیان تعداد نمونه و روش نمونه گیری

5. متغیرهای تحقیق: شاخص های تغییر پذیر تعریف می شوند

6. ابزار اندازه گیری: معرفی ابزار و اعتبار و روایی آن

7. شیوه جمع آوری اطلاعات: روش اجرا در جمع آوری اطلاعات

8. روش های آماری: معرفی انواع روش های آماری مورد استفاده در پایان نامه

مسئله‌شناسی تحقیق

مسئله چیست؟

بیان مسئله چگونه باید صورت گیرد؟

بیان موضوع یا مسئله تحقیق

یکی از مشکل‌ترین مراحل طرح، انتخاب مسئله مناسب است. تازه‌کاران، مسئله‌ای را انتخاب می‌کنند که دامنه بسیار وسیعی دارد. این امر، ممکن است به دلیل درک کمتر آنها از طبیعت تحقیق و مراحل روشمند حل مسئله یا به دلیل اشتیاق فراوان، اما ناپخته آنها در حل سریع و فوری یک مسئله مهم باشد. آنهایی که آزموده‌ترند، می‌دانند که تحقیق برای یافتن حقیقت و یا حل یک مسئله مهم، به صرف وقت، انرژی فراوان و به کار بردن تفکر منطقی گسترده، نیاز دارد. (بازرگان،1379، ص 15)

نکته

هر موضوع و مسئله اجتماعی، فنی یا پزشکی را به صرف این که قابل تحقیق می‌باشد، نباید مورد بررسی قرار داد. در انتخاب موضوع تحقیق، باید به اهمیت مسئله مورد نظر، توجه داشت؛ تا اگر واجد ارزش و اهمیت کافی نیست، برای آن، انرژی و وقت و بودجه انسانی، تلف نگردد. ارزش کار محقق، در صورتی قابل توجه است که با صرف حداقل زمان و کمترین نیروی انسانی و مالی، بتواند موفق به کسب بیشترین نتیجه شود.

مسئله: چه چیزی می‌خواهید؟

روش تحقیق: چه کار می‌خواهید بکنید؟

لیلیان راپیل: مسئله تحقیق به سؤال یا مشکلی اطلاق می‌شود که حداقل دو پاسخ ممکن برای آن وجود دارد؛ ولی مسلم نیست که کدام پاسخ صحیح است. (دلاور، 1378، ص 53)

مطلبی تلخ (طنز) در مورد پایان نامه

متقلبان علمی مجرم اند

موضوع تقلب های علمی مدتی است که نظر صاحب نظران و به ویژه افراد دانشگاهی را به خود مشغول کرده است. تعدادی از کارشناسان کشورمان معتقدند" تقلب های علمی " بین استادان و دانشجویان شیوع زیادی یافته است و عده ای دیگر نیز از شایع شدن آن به دلیل افزایش دسترسی به مقالات و پایان نامه های آماده از طریق اینترنت خبر می دهند. ابعاد گستردگی این موضوع به هر میزان که باشد توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. بحث کپی برداری از پایان نامه های دانشجوئی و همچنین مراکزی که به راحتی در کنار بسیاری از دانشگاه های برتر کشور خدمات غیر قانونی خود را تبلیغ می کنند از دیگر نکات قابل توجه در بحث تقلب های علمی است. شهریار مشیری استاد دانشگاه متقلبان علمی را نوعی مجرم می داند:" تقلب های علمی در کشور واقعیت دارد و نه تنها این واقعیت در میان دانشجویان که حتی در بین استادان دانشگاه هم دیده می شود. تعدادی از استادان تحقیق های دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا را با نام خودشان چاپ می کنند. موضوع کپی برداری از پایان نامه هم رواج خاصی یافته و بسیاری از دانشجویان به جای کار میدانی مطالب خود را از منابع اینترنتی استخراج می کنند. استادان هم معمولا برای خواندن دقیق تحقیق های دانشجویان فرصت کمی می گذارند و همه اینها به سطح علمی کشورمان لطمه می زند. " مهدی -ع دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی در حالی که تعداد زیادی از پایا ن نامه های مرتبط با رشته اش را کنارش جمع کرده و به هر کدام نگاهی می اندازد با لبخندی می گوید:"به نظر من که کمتر پایان نامه جدیدی در کشور تولید می شود بلکه فقط پایان نامه ها از شکلی به شکل دیگر تبدیل می شوند. ادبیات موضوع با نگارشی متفاوت عرضه و مدل ها هم کمی فرق می کند اما اصل موضوع همان است."مهدی که خود در حال نوشتن پایان نامه اش است اعتراف می کند که بخش های زیادی از آن را از نمونه های مشابه استخراج کرده اما دوستانی هم دارد که حتی زحمت این کار را به خود نداده و پایان نامه حاضر و آماده ای را بدون زحمت تغییر صفحه ای از آن به دانشگاه تحویل داده و کسی هم متوجه موضوع نشده است.

برخورد وزارت علوم با متقلبان علمی

یکی دیگر از موسسه های نوشتن پایان نامه ظاهری شبیه مراکز صحافی و تایپ پایان نامه دارد. قفسه های پر از جلدهای رنگ و وارنگ پایان نامه های صحافی شده در رشته های مختلف به چشم می خورند اما این مغازه به غیر از خدمات صحافی و تایپ پایان نامه هم می نویسد. مسئول موسسه خود را فارغ التحصیل مهندسی یکی از دانشگاه های برجسته کشور معرفی می کند و به انتهای مغازه می رود و پایان نامه های نوشته شده اش را نشان می دهد:"بعضی دانشجویان فرصت نوشتن پایان نامه را ندارند آنها موضوع شان را با ما کنترل می کنند و ما هم به جای آنها متن را تهیه می کنیم کار مرحله به مرحله با دانشجو و استادش چک می شود و مشکلی هم پیش نمی آید. "مدیر کل بررسی و ارزیابی پژوهشی وزارت علوم اما از برخورد با این متقلبان علمی خبر می دهد": وزارت علوم در صورت آگاهی از هر نوع تقلب علمی با متخلفان برخورد می کند. درباره پایان نامه ها هم هیات های بررسی کننده مسئول اند و در صورتی که دانشجوئی تقلبی در پایان نامه اش کند توسط هیات ممتحن رسیدگی و در غیر این صورت اگر گزارشی به ما برسد شدیدا برخورد خواهیم کرد. "حسن قدسی پور با اشاره به ضابطه های موجود در وزارت علوم و دانشگاه ها برای نوشتن پایان نامه های دانشجویی، می گوید: "سفارش پایان نامه کاری غیرقانونی و غیرعلمی است و توسط وزارت علوم مورد پی گرد قانونی قرار می گیرد. " به گفته او بعد از نوشتن طرح تحقیق مراحل کار دانشجو باید تحت نظارت استاد راهنما قرار گیرد و رواج این فعالیت های غیرقانونی حاکی از آن است که نظارت و کنترل کافی بر مراحل مختلف نوشتن پایان نامه وجود ندارد و وزارت علوم با چنین پدیده هائی که مصداق بارز مدرک فروشی است برخورد می کند. آموزش اخلاق حرفه ای بازدارنده تقلب های علمی "بهتر است به دانشجویان در همان ابتدای ورود به دانشگاه اخلاق حرفه ای و وجدان کاری درس دهیم در بسیاری از کشورها این دروس جز دروس الزامی دانشجویان است. "شهریار مشیری این نکته را راهکاری بازدارنده در قبال تقلب های علمی می داند راهکاری که در تعدادی از کشورهای دنیا اجرا می شود. به عقیده او به جای آن که 21 واحد درس عمومی را که معمولا کمتر به کار دانشجو می آید در دانشگاه ها آموزش دهیم بهتر است اخلاق حرفه ای را جایگزین آنها کنیم. به عقیده او نهادینه شدن مدرک گرائی در کشور هر گونه اقدام قانونی را در جلوگیری از این پدیده بی فایده می کند: "گذاشتن قوانینی چون تالیف یا ترجمه کتاب به جای نوشتن مقاله امکان تقلب ها را کم می کند. همچنین تقویت اخلاق علمی موضوعی است که نباید فراموش شود. "

انواع تحقیق

 تحقیقات علمی بر اساس هدف

 تحقیق بنیادی:درجستجوی کشف حقایق وشناخت پدیدهاست ومرزهای دانش عمومی بشر را توسعه می دهند به دو دسته تقسیم  می شود.

الف) تحقیقات بنیادی تجربی: دادها و اطلاعات اولیه با استفاده از آزمایش مشاهده ..گردآوری

ب)تحقیقات بنیادی نظری:داده های اولیه به روش کتابخانه ای گردآوری میشوند.

تحقیق کاربردی :این تحقیقات با استفاده از زمینه  فراهم شده از طریق تحقیقات بنیادی برای رفع نیازمندیهای بشرو بهبود وبهینه سازی ابزارها روشها درجهت توسعه رفاه وآسایش و ارتقا سطح زندگی  انسان مورد استفاده قرار میگیرد.

تحقیقات عملی: تحقیقات حل مساله

مثال:

تحقیقات چامسکی در باره زبان های مختلف جهان که به وسیله آن او نتیجه گرفت که این زبان ها دارای ویژه گی های عمومی مشترکی مانند سازمان و ترکیب های کماکان مشابهی هستند که موجب ایجاد نظریه زیستی بودن زبان شد از جمله تحقیقات بنیادی است.

این که چگونه می توان مشکل کنکور  و یا بیکاری و یا ترافیک تهران را حل کرد تحقیق کاربردی می باشد.

پاره ای از مشخصات تحقیقات بنیادی

•         1- وقت گیر بوده برای کشف مجهول نیاز به زمان طولانی دارد.

•         2- هزینه بر است و احتیاج به منابع مالی زیادی دارد.

•         3- معمولا به وسیله مراکز علمی و دانشگاهی انجام می شود ، زیرا ماموریت اصلی آن ها توسعه قلمرو معرفتی بشر است.

از مشخصات تحقیقات کاربردی می توان به موارد زیر اشاره کرد.

بیان مساله

تعریف مساله

•         در این بخش، مطلب اصلی یا درواقع مساله ای که قرار است در تحقیق مورد توجه قرار گیرد باز گشوده می شود.اهمیت مساله مورد بررسی و دلایل پرداختن به آن به عنوان موضوعی ضروری از جمله مطالبی است که در این بخش مورد اشاره قرار می گیرد. در همین مرحله است که پژوهنده تاکید می ورزد که نتایج محتمل تحقیق می تواند بر روند فعلی امور و سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها مرتبط با آن ها اثر بگذارد.

•         نکته ای که به نظر می رسد:

درتعریف مساله نباید ادعایی را مطرح کرد که در عنوان تحقیق لحاظ نشده باشد، در این تعریف برابری محتوایی با عنوان و سایر بخش های طرح پیشنهادی باید پیوسته مورد نظر باشد.

نحوه بیان مساله تحقیق و نگارش آن

•         گفته می شود که محقق زمانی طرح یک مطالعه پژوهشی را می ریزد که به مساله ای درخور بررسی برخورد نماید محقق در این مرحله آماده میشود مساله را آن طور که یافته است تعریف نموده ،اهداف تحقیق خود را بیان نماید .

•         در بیان مساله و تعریف آن محقق باید به نکات زیر توجه کند :

•         الف ) صورت مساله باید شکل سوالی داشته باشد.

•         ب) مساله باید روشن و بدون ابهام باشد.

•         ج)از کاربرد اصطلاحات و واژگان ارزشی خودداری شود .

•         د ) اخص و صحیح باشد.مساله درحد کنترل پذیر و اخص مطرح شود.

•         ه )سوالات ویژه تحقیق باید نوشته شود .

مثال  

•         پژوهشگر  در بیان مساله به جای این که بنویسد مساله پژوهش استفاده از اینترنت و فعالیت های علمی و پژوهشی اعضای هیات علمی است. و باز به جای این که بنویسد در این پژوهش رابطه استفاده ار اینترنت با فعالیت های علمی و پژوهشی اعضای هیات علمی مورد بررسی قرار می گیرد . بهتر است مساله به صورت اخص و با تعیین کامل حدود آن و به اعتقاد برخی صاحب نظران به صورت سوالی مطرح شود.

•         درست تر: آیا بین فعالیت های علمی و پژوهشی اعضای هیات علمی واحد مشهد و چگونگی استفاده آن ها از اینترنت رابطه وجود دارد؟

•         یا ، این پژوهش درنظر دارد به بررسی فعالیت های علمی و پژوهشی اعضای هیات علمی واحد مشهد و چگونگی استفاده آن ها از اینترنت بپردازد.

همه چیز درباره مقاله علمی

چند نکته ضروری

**************************************

مقدمه

آنچه که ما را به فضای تحقیقی و یا نوشتاری در حوزه تحقیق علمی سوق می‎دهد ماحصل چندین فرایند فکری و عملی است که هر کدام به نوبه خود دارای ویژگی‎ها و مولفه‎های مخصوص به خود است. شاید هر کدام از این مراحل و یا عملیات به تنهایی خروجی مخصوص به خود داشته باشد اما آنچه که عامل تأثیرگذار در حوزه علمی است تحقیق و روشمند بودن آن است نه نوشتار. فرایند فکری و روشمند است که منجر به تولید علم خواهد بود تحقیق فرآیند ساخت ترکیب جدیدی از مولفه‎های موجود است. اختراعات و اکتشافات نیز همین است. اختراع خلق چیزی نیست بلکه کشفی است که از پس ترکیب متغیرهای موجود ایجاد می‎شود.

در این مختصر به ویژگی‎های کلی یک مقاله علمی پرداخته می‎شود. البته در مواردی که نیاز به ارائه مطالبی مربوط به روش تحقیق باشد بیان خواهد شد. دقت در رعایت این معیارها، محتوای علمی و نوشتاری ما را به سوی یک انسجام در مطالب و ارائه سوق می‎دهد و امکان پذیرش آن را در فضای علمی مانند نشریات و کنفرانس‎ها فراهم می‎سازد.

**************************************

تفاوت تحقیق با مقاله

خیلی از کسانی که می‎خواهند مقاله علمی یا پژوهشی بنویسند تفاوتی بین این دو قائل نیستند. در بسیاری از مقالاتی که حتی در نشریات معتبر منتشر می‎شود اساساً کار تحقیقی انجام نشده است البته جستجویی درکار بوده است ولی به این جستجو، تحقیق گفته نمی‎شود، گردآوری اطلاعات و تنظیم آنهاست.

یکی از تفاوت‎های تحقیق با تألیف نیز همین است. تألیف گردآوری اطلاعات، تنظیم آنها و تدوین است البته در تآلیف نوآوری نیز وجود دارد و خیلی از مواردی که در مسیر کار تحقیق طی می‎شود در تألیف نیز خواهد بود.

تحقیق ارائه یک مدل جدید است. یعنی با اطلاعات موجود و با استفاده از فکر خود بتوانیم کشف جدیدی را انجام دهیم. در تحقیق باید برای حل مسأله یا مشکل راهی ارائه کند تا با بکار بستن آن مشکل مرتفع شود.

مقاله یا نوشتار می‎تواند خروجی یک تحقیق باشد همانطور که تدریس، تالیف، سخنرانی و تبلیغ می‎توانند خروجی‎های دیگر تحقیق باشند. اگر دامنه خروجی‎های کار تحقیق را وسیع‎تر کنیم خواهیم دید که کار رسانه نیز می‎تواند خروجی کار تحقیقی باشد به عبارت دیگر یک تألیف، سخنرانی، تدریس، تبلیغ، فیلم سینمایی می‎تواند بر اساس یک کار تحقیقی شکل گرفته باشد یعنی پشتوانه تحقیق داشته باشد و می‎تواند فقط از اطلاعات موجود استفاده کرده و نهایتاً به بیانی دیگر کار خود را ارائه کند.

پس اگر سخن از مقاله است منظور عملیات پژوهش نیست.

پایان‌نامه

اطلاعات کلی‌در مورد پایان نامه:

صفحه بسم‌ا...

بشکل ساده و مشخصی صفحه‌آرائی گردد و از بکار بردن کادر و تزئینات مختلف خودداری شود. (طبق فرم پیوست)

تأییدیه هیأت داوران:

سوگندنامه

تقدیم و همچنین تشکر و قداردانی:

عنوان:

چون عناوین پایان‌نامه‌ها در بانکهای اطلاعاتی ماشینی و دستی حفظ می‌شود لازم است ضمن رسا بودن، مختصر باشد. یک پایان‌نامه / رساله بیش از یک عنوان نمی‌تواند داشته باشد و عنوان تصویب شده با عنوان درج شده در پایان‌نامه باید عیناً یکی باشد.

یک عنوان خوب، مختصر، مفید و جامع است و با کمترین تعداد کلمات، محتوای پایان‌نامه / رساله را معرفی می‌کند. عنوان خوب نامفهوم و گنگ نیست. غلطهای املایی و دستوری ندارد و از استفاده نابجای کلمات و یا عبارات گیج‌کننده، پیراسته است.

چکیده:

چکیده بخشی از پایان‌نامه / رساله است که خواننده را به مطالعه آن علاقمند می‌کند و یا از آن می‌گریزاند. چکیده مقاله باید در عین کوتاه بودن پاسخگوی دو پرسش باشد:

1- مشکل چیست؟

2- راه حل کدام است؟

چکیده باید ترجیحاً در یک صفحه باشد (تقریباً تمامی چکیده پایان‌نامه‌ها در یک صفحه قابل نگارش است). در نگارش چکیده نکات زیر باید رعایت شود:

- در نوشتن چکیده باید سعی شود متن مزین به کلمه‌ها و عبارات سلیس، آشنا با معنی و روشن باشد.

- چکیده جدا از پایان‌نامه / رساله باید به تنهایی مستقل و گویا باشد در چکیده از ذکر منابع / اشاره به جداول و نمودارها باید اجتناب شود.

- تمیز بودن مطلب، نداشتن غلطهای املایی یا دستور زبانی و رعایت دقت و تسلسل روند نگارش چکیده از نکات مهم دیگری است که باید در نظر گرفته شود.

- در چکیده پایان‌نامه / رساله باید از درج مشخصات مربوط به پایان‌نامه / رساله خودداری شود.

- کلمات کلیدی در انتهای چکیده آورده شود.

- محتوای چکیده‌ها بر اساس موضوع و گرایش تحقیق طبقه‌بندی می‌شود و به همین جهت وجود کلمات شاخص و کلیدی مراکز اطلاعاتی را در طبقه‌بندی دقیق و سریع اطلاعات یاری می‌دهد. کلمات کلیدی راهنمای نکات مهم موجود در پایان‌نامه / رساله هستند. بنابراین باید در حد امکان کلمه‌ها و یا عباراتی انتخاب شود که ماهیت، محتوا و گرایش کار را به وضوح روشن نماید.

تعریف مسئله

پی‌جویی مسئله

مهم نیست که مسئله‌ی ما چه باشد؛ مهم این است که تنها راه برای حل موثر آن، مشخص‌ساختن مسئله‌ی واقعی است، مسئله‌ای که شما پیش از کارهای دیگرتان باید آن را حل کنید. اگر آن را حل نکنید، مسئله هم‌چنان باقی خواهد ماند و شما باید همه‌ی وقتتان را صرف عواقب حل‌نشدن مسئله کنید.

آیا تا به حال وقت گذاشته‌اید که بفهمید مسئله‌ی واقعی چیست و چه‌قدر این مسئله مهم است؟

مثالی بزنیم: پدرام ساعت‌ها صرف کندن علف‌های هرز باغچه کرده و همین چند روز پیش متوجه شده است که علف‌ها باز هم سر بر آورده‌اند. آن‌چه پدرام به آن توجه نکرده، دانه‌های گل آفتاب‌گردانی است که توی ظرف غذای پرندگان ریخته است. هر بار که پرنده‌ها می‌آیند تا دانه‌ها را بخورند چندتایی رو زمین باغچه می‌افتد. تا وقتی پدرام ظرف دانه‌ی پرندگان را جابه‌جا نکند، یا نوع دانه‌هایی که توی ظرف می‌ریزد را تغییر ندهد، هم‌چنان با رویش گل‌های آفتاب‌گردان در باغچه مسئله خواهد داشت. «علف‌های هرز» صرفا پی‌آمد یک مسئله است؛ مسئله، محل و محتوای ظرف غذای پرندگان است.

مسئله‌ی پدرام حاکی از یک خطای رایج در حل مسئله است. مردم اغلب عواقب یک مسئله را با مسئله‌ی واقعی اشتباه می‌گیرند. این امر به چند دلیل اتفاق می‌افتد. مردم ممکن است سرشان شلوغ باشد و هرچیزی که آنان را بیش‌تر عصبانی کند، وقت بیش‌تری به آن اختصاص می‌دهند. یا ممکن است فرضیاتی درباره‌ی ماهیت مسئله داشته باشند و بدون این‌که آن فرضیات را محک بزنند، وارد عمل می‌شوند.

کار کسی که به «حل‌کردن و برطرف‌کردن» وضعیتی که مسئله‌ی واقعی نیست می‌پردازد، دو پی‌آمد خواهد داشت:

۱. «راه‌حل» رضایت‌بخش نخواهد بود چرا که مسئله‌ی واقعی را لمس نکرده است.

۲. تصمیم‌های دیگری باید گرفته شود تا مسئله‌ی واقعی حل شود.

مسئله‌ی واقعی چیست؟

شناخت مسئله

بعضی دیگر از مسائل، پیچیده هستند و زمان و فکر بیش‌تری می‌طلبند. برای نمونه، کارفرما از شما می‌خواهد کشف کنید که چرا شرکتتان نتوانسته تازه‌ترین کالایش را به مهم‌ترین مشتری خود بفروشد.

وقتی با مسئله‌ای روبرو می‌شویم، باید آن را اولویت‌بندی کنید. از خودتان بپرسید آیا باید بی‌درنگ به این مسئله توجه کرد یا این که می‌توانید بعد از تمام‌کردن کارهای قبلی‌تان آن را انجام دهید.

اگر چند مسئله دارید پس باید آن‌ها را بر حسب اهمیتی که دارند رده‌بندی کیند و اول از همه به مهم‌ترین مسئله بپردازید.

مسئله چیست؟

مسئله، سؤال یا موقعیتی است که باید آن را برطرف‌ کرد. یعنی وقتی با مسئله‌ای روبرو می‌شوید، باید تصمیم بگیرید برای آن چاره‌ای بیابید.

مسائلی که در قالب سؤال مطرح می‌شوند، نوعاً جواب ساده‌ای ندارند. فرض کنید از شما بپرسند «چرا به جای این‌که به نامزد الف رای بدهید به نامزد ب رای داده‌اید؟» یا «چرا شما بیش از فلانی مستحق ارتقای مقام هستید؟» شما جواب را می‌دانید اما به آسانی نمی‌توانید آن را در قالب کلمات بیان کنید.

اما در مورد موقعیت‌ها، باید دست به تفکر تحلیلی زد و درباره‌ی بهترین عمل تصمیم گرفت. برای مثال، فرض کنید همکارتان درباره‌ی سود شرکت اغراق می‌کند – و این کار را برای خشنودی رئیس شرکت انجام می‌دهد. آیا باید موقعیت شغلی او را به خطر اندازید؟ اگر جواب مثبت است، به چه کسی باید گزارش کاری او را بگویید؟

راهنمایی‌هایی برای شناخت مسئله

یکی از معمولی‌ترین دلایل نشناختن مسئله این است که ما دل‌مان می‌خواهد از اقدام‌کردن و پذیرش مسئولیت طفره برویم. انسان‌ها فکر می‌کنند که اگر مسئله را نبینند، پس هیچ مسئولیتی برای حل‌کردن آن هم ندارند. این نوع فکرکردن منجر بدان می‌شود که فرد "متوجه" نشود که فقط پنج مورد از کارهای اداری‌اش را انجام داده و موارد دیگری هم هستند که باید انجام دهد. اما اگر متوجه شود، می‌تواند موارد را اولیت‌بندی کند.

اگر مسئله را نشناسیم، مسئله بزرگ‌تر و پییچده‌تر می‌شود، یا مسئله‌های جدیدتری به وجود می‌آیند. برای نمونه، وقتی یکی از کارکنان شرکت، کالایی را به‌صورت ناقص به کارکن دیگری می‌فرستد و متوجه نمی‌شود که نقص کالا کجا بوده، وقتی این کالا به دست کارکنی دیگر می‌افتد وی نیز آن را همان‌طور ناقص به دست مشتری می‌دهد. مشتری هم بابت ناقص‌بودن کالا شکایت می‌کند. همیشه به یاد داشته باشید که نشناختن مسئله معمولا منجر به کار بیشتر و مسئله‌های بیشتری می‌شود.

تعیین‌کردن وجودداشتن مسئله

چگونگی تدوین مقالات پژوهشی

مراحل عملیاتی پژوهش

هر برنامه پژوهشی، به یک معنا، سه مرحله عمده دارد: طراحی، اجرا و گزارش.

1. مرحله طراحی

طراحی درست پروژه تحقیقاتی، تأثیر ژرفی در اثربخشی تحقیق دارد. در طرح تحقیقاتی باید مسأله تحقیق را تعریف و مسائل مندرج در آن و فرضیه های مربوط را با صورتبندی بیان کنیم، هدف و ضرورت تحقیق متمایز از فواید آن، پیشینه تحقیق، بودجه بندی زمان، بودجه بندی هزینه از سرفصل های عمده طرح تحقیقاتی اند.

2. مرحله اجرا

اجرای پروژه تحقیقاتی به صورت غالب، متضمن پنج گام اساسی است، موفقیت در هر گامی به موفقیت در گام پیشین وابسته است:

2. 1. تشکیل پرونده علمی: شناسایی اجمالی منابع و اسناد و جمع آوری آن ها نقشی مهم در تمرکز ذهنی محقق و صرفه جویی در زمان تحقیق دارد و بهره وری پژوهش را افزایش می دهد. امروزه، استفاده از کتابخانه های دیجیتالی تشکیل پرونده علمی را بسیار آسانیاب، سریع و غنی کرده است. برخی از موسسه های پژوهشی پیشرو، برای استفاده از شبکه کتابخانه های الکترونیکی تأسیس سیستم متمرکز کرده اند. استفاده از این شبکه ها، زمان تشکیل پرونده علمی را به میزان صد برابر کاهش می دهد.

2. 2. نقادی منابع: مکرر یادآوری شده است که از هر منبعی نباید استفاه کرد. یکی از وظایف استاان راهنما، بیان این است که کدام مقاله یا کتاب را نخوانید. برخی از منابع با بهره وری تحقیق منافات دارند. بنابراین، گام دوم این است که منابع و اسناد شناسایی شده از حیث اصالت و اعتبار آن ها نقادی و سنجش شوند و منابع غیر معتبر و اسناد غیر اصیل حذف گردند. ملاک اصلالت و اعتبار، مسأله و فرضیه تحقیق است.

2. 3. ترتیب تاریخی منابع: در مطالعات کتابخانه ای، رعایت ترتیب تاریخی منابع از گذشتگان به آیندگان، راهگشا است. بنابراین، منابع گزینش شده را به لحاظ تاریخی چنان مرتب کنید که قدیمی ترین منبع را ابتدا مطالعه کنید.

2. 4. فیش برداری: چهارمین گام، گردآوری داده ها از منابع و اسناد است که در مطالعه کتابخانه ای به آن فیش برداری می گویند. در فیش برداری، سلیقه های فراوان وجود دارند. در انتخاب شیوه فیش برداری می توان به دو ملاک توجه کرد: افزایش تمرکز ذهنی محقق و کاهش زمان.

شیوه های فیش برداری مسأله محور هر دو ملاک را تأمین می کنند. اصل مسأله محوری تحقیق اقتضا می کند، محقق با داشتن مسأله، سراغ منابع برود و یافته های خود را در ذیل هر مسأله و به ترتیب تاریخی منابع، در یک برگ (یا برگ های پیوستی) فیش برداری کند.

3. 5. پردازش اطلاعات: تجزیه و تحلیل اطلاعات، آزمون فرضیه و استنتاج نتایج تحقیق آخرین گام اجرای پروژه تحقیقاتی است. اصول و فنونی که تا کنون بررسی شده اند، ابزارهای این مرحله از پژوهشند.

3. مرحله گزارش