دورنانیوز – سرویس ایران و جهان : تحقیق ، پژوهش ، نوآوریهای علمی و استفاده کاربردی از نتایج حاصل از تحقیقات علمی دانش پژوهان در عرصه های مختلف ، امری متداول و پذیرفته شده در سطح جهان می باشد ؛ اما به مصداق مثل معروف هرکسی از ظن خود شد یار من ، نگاه هرکشوری به این موضوع متفاوت بوده و با چشم اندازهای متفاوتی به آن می نگرند . بر اساس اعلام صندوق بین المللی پول ، رتبه جمهوری اسلامی ایران در تولید علم در بین ۲۲۵ کشور جهان با انتشار ۳۷۰۰۰ مقاله در سال ۲۰۱۲ رتبه هفدهم و در منطقه رتبه اول را دارا می باشد و کشور ترکیه نیز با انتشار ۳۱۰۰۰ مقاله در رتبه دوم منطقه قرار گرفته است.(۱) تولید علم از دید صندوق بین المللی پول عبارت است از تعداد مقالات علمی منتشره در مجلات علمی معتبر جهانی که اصطلاحا به این نشریات ISI گفته میشود. اما این تمام مسئله نیست چرا که گذشته از اینکه سالانه ۱۸۰۰۰۰ تحصیل کرده از کشور خارج شده و از این بابت کشور ما رتبه نخست جهانی را در مهاجرت نخبگان یا به عبارت امروزی فرار مغزها دارا می باشد(۲)، شاخص دانش بنیان یعنی میزان استفاده از نتایج حاصل از پژوهشهای علمی در اقتصاد کشورها که توسط این نهاد بین المللی مورد ارزیابی قرار گرفته رتبه جمهوری اسلامی ایران در بین کشورهای منطقه ۳٫۹ درصد می باشد و این در شرایطی است که شاخص میانگین منطقه ۴٫۷۷ می باشد و این نشان دهنده کاربردی نبودن برنامه های پژوهشی کشور می باشد. (۳)
نگاهی به فراوانی و کیفیت مراکز آموزش عالی کشور و تعداد دانشجویانی که در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا در حال تحصیل می باشند ، نشان میدهد که هر ساله تعداد انبوهی از مقالات ، پایان نامه ها و تزها از سوی همین فارغ التحصیلان رشته های مختلف تحصیلی تدوین ارائه و منتشر میشوند و در کنار این تولیدات علمی ، کنفرانسها ، همایشها و سمینارهای مختلف علمی و پژوهشی نیز برگزار میشوند که حاصل اینها عرضه مقالات بیشمار علمی همراه با ارائه راهکارهای علمی و پیشنهادهای عملی در جهت برون رفت از مسائلی می باشد که سمینارها و کنفرانسهای علمی بر همین مبنا تشکیل یافته اند می باشد .اما در مقابل این عرضه ، بزرگترین مشکل عدم وجود تقاضا برای این سطح از تولیدات علمی می باشد که اصطلاحا” از آن تعبیر به دانش بنیان میشود. بی توجهی به این یافته ها و پژوهشهای محققان و متفکران عرصه علم و فن آوری در حوزه های مختلف صنعتی ، کشاورزی ، تجاری ، بازرگانی ، پزشکی ، مهندسی ، و … باعث گردیده که کشور ما در ارزیابیهای صورت گرفته در جایگاه پایین تری در تراز علمی دانش بنیان قرار گیرد. عدم توجه به این موضوع موجب گردیده که سازمانها و نهادها و ادارات دولتی نتوانند آنچنانکه باید و شاید به موازات رشد علمی کشور پیش رفته و خود را با آخرین یافته های علمی کشور منطبق نمایند. نکته قابل تأمل تر اینکه حتی مدیرانی که خود دانش آموخته و فارغ التحصیل مراکز عالی کشوری می باشند نیز اهمیت چندانی به موضوع پژوهش و تحقیق و استفاده از یافته های علمی دانش پژوهان و محققین ننموده و حتی با نهادهای علمی و دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی نیز فاصله گرفته و نمیتوانند یا نمیخواهند ارتباط منطقی و تنگاتنگی داشته باشند. طبیعی است وقتی که چنین فاصله معناداری بین دو نهاد علمی و نهاد عملی وجود داشته باشد تحول و تغییر قابل توجهی هم در کیفیت خدمات بوجود نخواهد آمد و از نظر شاخصه های توسعه ای از نمره قابل قبولی برخوردار نخواهد بود. این بی توجهی در شرایطی اتفاق می افتد که مسئولین ارشد نظام توصیه های مؤکدی برای توجه به این موضوع ابراز داشته اند . دکتر روحانی رئیس جهمور کشور معتقد است که دولت مدرن یعنی دولت دانش بنیان که در تمام رشته ها و بخشهای آن علم و دانش باید حاکم باشد.
اما آیا این اعتقاد ، در نهادها و دستگاههای دولتی کشور محقق گردیده است؟ چنین به نظر میرسد که علیرغم تمام تلاشهایی که در زمینه تولید علم و دانش در زمینه های مختلف اقتصادی ، تجاری ، زیست محیطی ، صنعتی ، فن آوری ، کشاورزی ، فرهنگی ، علوم انسانی ، ورزشی و … انجام می پذیرد اما به لحاظ کاربردی و عملگرایی در سطح پایینی بوده و همین موضوع سبب سست شدن پل ارتباطی دانشگاهها و مراکز عالی و تحقیقاتی با بدنه اجرایی کشور شده است. ساماندهی منابع و بودجه های پژوهشی ، ایجاد انگیزش لازم برای پژوهش ، اجرایی کردن نقشه جامع علمی کشور ، غیرسمبلیک کردن تحقیق و پژوهش ، سرمایه گذاری و حمایت عملی از مدیران در عرصه پژوهشی ، ایجاد نظام جامع مدیریت پژوهش در سطح وزارتخانه ها، کاربردی کردن تحقیق و پژوهش و در نهایت توسعه تعاملات سازنده بین نهادهای علمی و اجرایی از جمله اقدامات عملی است که در جهت آشتی مراکز علمی و تحقیقاتی کشور با بدنه اجرایی دولت و ترمیم این شکاف ارتباطی می توند مثمر ثمر باشد .تنها در این صورت است می توان ادعا نمود که کشورمان با توجه به گرایش کامل و جامع به موضوع دانش بنیان به یک کشور مدرن تبدیل شده است.
(۱) و (۲) و (۳) اظهارات معاون وزیر صنعت و معدن و تجارت و رئیس سازمان توسعه تجارت در سومین جشنواره پژوهش وزارت صنعت و معدن و تجارت ، اتاق بازرگانی کشور و سازمانهای وابسته