یک پژوهشگر متغیر ها را عملیاتی کند تا راهی برای سنجش کمیت مفاهیم ذهنی بیابد و بر پایه صفات خاصی که آن مفاهیم القا می کنند به مقایسه هایی بین پدیده های دنیای واقعی بپردازد ،این روش نسبت دادن اعداد برای بیان ویژگی های یک پدیده را اندازه گیری می نامند.
زمانی که متغیرهای تحقیق شناسایی شدند، مشخص می‌گردد که اندازه‌گیری همه آنها (مقیاس اندازه‌گیری) به یک صورت ممکن نمی‌باشد.
انواع مقیاس های اندازه گیری
مقیاس اسمی Nominal scale
مقیاس ترتیبی یا رتبه‌ای ordinal scale
مقیاس فاصله ای Interval scale
مقیاس نسبی Ratio scale
مقیاس اسمی Nominal scale
ویژگی‌ها صرفاً در مقوله‌ها رده‌بندی می‌شوند بی‌آنکه هیچ رابطه ریاضی بین مقوله‌ها ضرورت داشته باشند.
کدگذاری کردن مثل شاد و غمگین
ممکن است به هریک از طبقات عددی اختصاص یابد اما باید دانست که اعداد اسمی از نظم و ترتیب اعداد طبیعی پیروی نمی کنند و فاقد هرگونه ارزش کمی بوده و تابع قواعد ریاضی نیستند.این اعداد در واقع کد آن طبقات هستند
مثال
وقتی افراد از نظر وضعیت ازدواج به چهار طبقه : مجرد، متاهل ، طلاق گرفته و همسر مرده طبقه بندی می کنند، تعریف عملیاتی هرطبقه به ترتیب عبارتست از کسی که هنوز ازدواج نکرده( مجرد) ، کسی که یک یا چند بار ازدواج کرده و درحال حاضر همسر قانونی دارد( متاهل)، کسی که از همسر خود جدا شده و در حال حاضر همسر ندارد.( طلاق گرفته) و بالاخره کسی که همسر او فوت کرده و در حال حاضر مجرد است.( همسر مرده).طبقاتی که در بالا ذکر شده ممکن است به این صورت کد گذاری شود: مجرد(1) متاهل(2) طلاق گرفته(3) و همسر مرده(4) . بدیهی است که در اینجا نمی توان گفت کسی که از نظر (وضعیت تاهل) در طبقه (2) است. صفت مورد مطالعه وی دو برابر کسی است که در طبقه (1) قرار دارد.
مقیاس ترتیبی یا رتبه‌ای ordinal scale
در مقیاس رتبه ای نه تنها تفاوت کیفی متغیر ها مشخص می شود.( مانند مقیاس اسمی) بلکه برتری و یا کمتری مقدار ودرجه ، صفت مورد بررسی نیز نشان داده می شود. بدین معنا که افراد مورد مطالعه از نظر صفت مورد نظر، از بیشترین تا کمترین مقدار آن صفت درجه بندی و مرتبه هر فرد نسبت به دیگران مشخص می شود.
مثال
پنج ویژگی زیر را در مورد یک شغل بر حسب درجه اهمیت آن ها رتبه بندی کنید. برای مهم ترین عنصر عدد1 را در نظر بگیرید و آن ها را به ترتیب با اعداد 1و2و3و4و5 رتبه بندی کنید.
1- ایجاد ارتباط با دیگران
2- به کارگرفتن مهارت های مختلف
3- انجام کل کار از ابتدا تا انتها
4- خدمت به دیگران
5- کارکردن به صورت مستقل
این مقیاس نه تنها می تواند تفاوت میان مقوله ها رامشخص کند ، بلکه ترتیب تفاوت ارجحیت هر مقوله را از نظر پاسخگویان مشخص می سازد.اما به هر حال مقیاس ترتیبی قادر به تعیین مقدار تفاوت بین رتبه های داده شده نیست.به طور مثال در ویژگی های شغل ، اولین ویژگی ترجیحی ممکن است با تفاوت جزئی از دومین ترجیح مشخص شده باشد. در حالی که سومین ویژگی شاید با تفاوت بسیار زیاد نسبت به چهارمی مشخص شده باشد.
مقیاس فاصله ای Interval scale
این مقیاس از مقیاس های قبلی کامل تر است.در این نوع اندازه گیری ، نه تنها افراد از نظر صفت مورد مطالعه طبقه بندی می شوند و رتبه هر فرد تعیین می شود بلکه تفاوت هر فرد از فرد دیگر را نیز می توان تعیین کرد.در این مقیاس به ما اجازه می دهد. میانگین و انحراف معیار پاسخ های مرتبط با متغیر های مختلف را محاسبه کنیم.به عبارت دیگر این مقیاس نه تنها قادر است افراد را با توجه به خصوصیت مشخصی گروه بندی کند و رتبه ها را درون گروه های مشخص سازد ، بلکه قادر است مقدار این تفاوت را اندازه گیری و تفاوت بین اشخاص را مشخص سازد.
مثال
اگرمثلا حسابداران فکر کنند که (1) برای آن ها مهمتر آن است که شغلی را داشته باشند که مهارت های متعددی را طلب می کند تا اینکه کاری را از ابتدا تا انتها انجام دهند و (2) برای آن ها مهمتر آن است که به مردم خدمت کنند تا به طور مستقل و تنها شغل خود را انجام دهند ، آن گاه مقیاس فاصله ای قادر است به مانشان دهد آیا ترجیح اولی قوی تر است یا دومی ؟ برای انجام این عمل باید مقیاس از حالت ترتیبی به حالت فاصله ای تغییر داده شود به طوری که پنج نقطه برروی مقیاسی که مقدار اهمیت هریک از پنج ویژگی شغلی را نشان می دهد پدید آید.
فرصت های زیر که در شغل وجود دارد برای من اهمیت دارند.
الف: تماس با دیگران
1- کاملا مخالفم 2- مخالفم 3- نظری ندارم 4- موافقم 5- کاملا موافقم
ب: به کارگیری مهارتهای مختلف
1- کاملا مخالفم 2- مخالفم 3- نظری ندارم 4- موافقم 5- کاملا موافقم
ج : اتمام یک وظیفه از ابتدا تا انتها
1- کاملا مخالفم 2- مخالفم 3- نظری ندارم 4- موافقم 5- کاملا موافقم
مقیاس نسبی Ratio scale
خصوصیات ممتاز مقیاس نسبی داشتن نقطه ای دقیق برای شروع است که آن را صفر مطلق می نامیم و از این رو ، نارسایی نقطه دلخواه برای شروع در مقیاس ترتیبی را جبران می کند. صفر مطلق مقیاسی معنا دار در یک مقیاس اندازه گیری است. این مقیاس قوی ترین مقیاس اندازه گیری بین چهار مقیاس موجود است.
مثال
قبل از پیوستن به این سازمان در چند سازمان کارکرده اید؟
لطفا تعداد فرزندان خود را مشخص کنید.
.....زیر سه سال
......بین سه سال تا 6 سال
........بالای 6 سال و زیر 12 سال
......12 سال یا بالاتر از 12 سال